Φροντίστε την υγεία σας
Καλοήθης Υπερπλασία του Προστάτη
Τι είναι ο προστάτης;
Είναι αδένας του γεννητικού συστήματος του άνδρα. ΄Εχει σχήμα και μέγεθος κάστανου. Βρίσκεται πίσω από την ηβική σύμφυση, ακριβώς κάτω από την ουροδόχο κύστη και περιβάλλει την αρχική μοίρα της ουρήθρας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα όταν διογκώνεται ο προστάτης να πιέζει την ουρήθρα και να προκαλεί διαταραχές στην ούρηση. Η λειτουργία του έχει σχέση με την γονιμότητα.
Το έκκριμα του προστάτη μαζί με αυτό των σπερματοδόχων κύστεων αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του σπερματικού υγρού μέσα στο οποίο αναμειγνύονται τα σπερματοζωάρια που παράγονται από τους όρχεις. Το έκκριμα αυτό παρέχει απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία και ουσίες για τη φυσιολογική λειτουργικότητα των σπερματοζωαρίων . Η προστατική έκκριση ρυθμίζεται κυρίως από τη δράση των ανδρογόνων ορμονών και από νευρικά ερεθίσματα.
Τι είναι η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη;
Η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη (ΚΥΠ) είναι η συχνότερη καλοήθης νεοπλασία στους άνδρες, απασχολώντας 1 στους 2 άνδρες ηλικίας άνω των 50 ετών. Τα συμπτώματα της νόσου χειροτερεύουν με την αύξηση της ηλικίας, καταλήγοντας να απασχολούν περίπου το 80% των ανδρών ηλικίας 60-80 ετών.
Καθώς ο άνδρας μεγαλώνει σε ηλικία, είναι φυσιολογικό για τον προστάτη αδένα να διογκώνεται. Αυτή η διόγκωση γίνεται στο εσωτερικό μέρος του αδένα. Οφείλεται σε υπερπλασία όλων των κυτταρικών του στοιχείων, και είναι γνωστή σαν καλοήθης υπερπλασία προστάτη (ΚΥΠ).
1 στους 2
Η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη (ΚΥΠ) είναι η συχνότερη καλοήθης νεοπλασία στους άνδρες, απασχολώντας 1 στους 2 άνδρες ηλικίας άνω των 50 ετών.
Η αιτιολογία της υπερπλασίας είναι πολυπαραγοντική
Σίγουρα σχετίζεται με την ηλικία και τις ορμονικές αλλαγές που επέρχονται. Πιθανώς να σχετίζεται με το κάπνισμα, την κατανάλωση οινοπνεύματος , την παχυσαρκία, την υπέρταση και το σακχαρώδη διαβήτη. Ο υπερπλαστικός ιστός πιέζει την προστατική μοίρα της ουρήθρας, που διέρχεται από το εσωτερικό του, ελαττώνοντας τη διάμετρο του αυλού της και εμποδίζοντας τη φυσιολογική ροή των ούρων.
Τι προβλήματα δημιουργεί η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη;
Τα συμπτώματα που εμφανίζει ο άνδρας με υπερπλασία του προστάτη περιλαμβάνουν
- αδύναμη ή μειωμένη ακτίνα της ούρησης,
- καθυστέρηση στην έναρξη της ούρησης,
- διακοπές στην ούρηση
- αίσθημα ατελούς κένωσης της κύστης λόγω παραμονής υπολείμματος ούρων μετά από κάθε ούρηση.
Τα συμπτώματα αυτά χαρακτηρίζονται σαν αποφρακτικά και οφείλονται στην απόφραξη που γίνεται στην ουρήθρα.
Εκτός όμως από αυτά εμφανίζονται και άλλα συμπτώματα που είναι ιδιαίτερα ενοχλητικά για τον άνδρα που είναι
- η συχνουρία την ημέρα,
- η νυκτουρία (συχνό ξύπνημα την νύκτα για ούρηση) και
- η επιτακτικότητα στην ούρηση (η ξαφνική επιθυμία για ούρηση που δεν μπορεί να ανασταλεί και που αρκετές φορές μπορεί να οδηγήσει σε επιτακτική ακράτεια των ούρων).
Τα συμπτώματα αυτά που χαρακτηρίζονται σαν ερεθιστικά οφείλονται σε αλλαγές που γίνονται στο μυϊκό τοίχωμα της ουροδόχου κύστης που υπερτρέφεται στη προσπάθειά της να ξεπεράσει το εμπόδιο που της δημιουργεί η αποφραγμένη ουρήθρα.
Τα συμπτώματα γίνονται πολύ ενοχλητικά και επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής των ανδρών. Οι καθημερινές δραστηριότητες και οι κοινωνικές επαφές περιορίζονται, τα συχνά ξυπνήματα τη νύκτα επηρεάζουν την ποιότητα του ύπνου και οι πάσχοντες νιώθουν κουρασμένοι την επόμενη μέρα, με ελάττωση της ενεργητικότητας και της παραγωγικότητάς τους. Οι πάσχοντες αναγκάζονται πολλές φορές να οργανώνουν έτσι τις δραστηριότητές τους ώστε να είναι κοντά σε μία τουαλέτα.
Ασφαλώς η βαρύτητα των συμπτωμάτων δεν είναι η ίδια σε όλους τους άνδρες με καλοήθη υπερπλασία του προστάτη και μπορούμε να βαθμολογήσουμε τα συμπτώματα, ταξινομώντας τα σε ήπια, μέτρια και σοβαρά.
Γίνεται αντιληπτό ότι η συμπτωματική υπερπλασία του προστάτη είναι μία νόσος που κυρίως επηρεάζει την ποιότητα ζωής αλλά σπάνια μπορεί και να απειλήσει την ζωή.
Η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη είναι αργά εξελισσόμενη νόσος εάν μείνει χωρίς θεραπευτική αντιμετώπιση.
Ο προστάτης μεγαλώνει κάθε χρόνο, η ροή των ούρων συνεχώς μειώνεται και το υπόλειμμα των ούρων αυξάνει. Αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε επιπλοκές της ΚΥΠ που είναι οι
- ουρολοιμώξεις
- η λιθίαση της κύστης (αποτέλεσμα της μικροβιακής φλεγμονής των ούρων που παραμένουν στην κύστη μετά από κάθε ούρηση),
- η εμφάνιση κολπωμάτων που αποτελούν προβολή του βλεννογόνου μέσα από το μυϊκό τοίχωμα της κύστης σαν αποτέλεσμα των αυξημένων πιέσεων κατά την ούρηση,
- η αιματουρία που συνοδεύει συνήθως μεγάλους σε μέγεθος προστάτες,
- η επίσχεση των ούρων και
- η ακράτεια από υπερπλήρωση.
Στη περίπτωση αυτή η κύστη διατείνεται πάρα πολύ και κατακρατά μεγάλες ποσότητες ούρων .Ο ασθενής την ημέρα έχει μεγάλη συχνουρία ενώ στον ύπνο εμφανίζει ακράτεια ούρων. Η κατάσταση αυτή είναι επικίνδυνη διότι μπορεί να προκαλέσει μεγάλη διάταση των ουρητήρων και των νεφρών ( αποφρακτική ουροπάθεια) και να επηρεάσει την νεφρική λειτουργία. Εάν ο ασθενής το παραμελήσει και δεν ζητήσει έγκαιρα τη συμβουλή του ουρολόγου η βλάβη μπορεί να γίνει μη αναστρέψιμη χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Για το λόγο αυτό κάθε άνδρας που εμφανίζει συμπτώματα και ενοχλείται από την ούρηση πρέπει να επισκέπτεται τον ουρολόγο.
Ο ουρολόγος θα εκτιμήσει τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, την νεφρική λειτουργία, την ροή των ούρων ,θα μετρήσει το υπόλειμμα των ούρων στην κύστη μετά την ούρηση, θα εξετάσει τον προστάτη του ασθενούς με δακτυλική εξέταση από το ορθό (ΔΕΠ) και θα ζητήσει μια εξέταση PSA. Με βάσει τα ευρήματα της εξέτασης και λαμβάνοντας υπ΄ όψη την γενική κατάσταση της υγείας του ασθενούς από άλλα συνυπάρχοντα νοσήματα θα συζητήσει με τον ασθενή την κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση
Πώς αντιμετωπίζεται η συμπτωματική ΚΥΠ;
Σε ασθενείς με ήπια συμπτώματα που δεν επηρεάζουν τη ποιότητα της ζωής τους προτείνεται συνήθως απλή παρακολούθηση που περιλαμβάνει μερικές αλλαγές του τρόπου ζωής και εξέταση συνήθως ανά 6μηνο. Στους ασθενείς με βαρύτερη συμπτωματολογία που επηρεάζει την ζωή τους αρχικά προτείνεται αγωγή με φάρμακα.
Υπάρχουν φάρμακα που χαλαρώνουν τον προστάτη διευκολύνοντας την ούρηση με γρήγορη βελτίωση των συμπτωμάτων χωρίς να επηρεάζουν το μέγεθός του και φάρμακα που μικραίνουν τον προστάτη βελτιώνοντας όμως την συμπτωματολογία βραδύτερο ρυθμό και συνήθως που δίδονται σε αυτούς που ο προστάτης τους έχει μεγάλο μέγεθος. Μπορεί να γίνει και συνδυασμός των φαρμάκων όταν ο ιατρός το κρίνει απαραίτητο.
Η χειρουργική αντιμετώπιση της ΚΥΠ
Στους ασθενείς που η συμπτωματολογία δεν ανακουφίζεται από τη φαρμακευτική αγωγή ή σε αυτούς που εμφανίζουν κάποια από τις αναφερθείσες επιπλοκές της ΚΥΠ καταφεύγουμε στη χειρουργική αντιμετώπιση. Αυτή γίνεται με αφαίρεση του αδενώματος του προστάτη ( το τμήμα αυτό που πιέζει την ουρήθρα) μέσα από την ουρήθρα με ειδικό εργαλείο (TUR-P).
Η διουρηθρική εκτομή σε φυσιολογικό ορό και η εξάχνωση σε πλάσμα (TURis) αποτελεί τη χειρουργική μέθοδο εκλογής για την θεραπεία της ΚΥΠ. H τεχνική πήρε το όνομα της από το ακρωνύμιο (TransUrethal Resection in saline, TURis). Αυτό σημαίνει διουρηθρική εκτομή σε φυσιολογικό ορό (saline).
Είναι μια εναλλακτική μέθοδος της κλασικής διουρηθρικής εκτομής του προστάτη, με την οποία οι ιστοί αφαιρούνται με μεγαλύτερη ασφάλεια και με μικρότερη αιμορραγία, ενώ μειώνεται σημαντικά ο χειρουργικός χρόνος.
Και οι δύο μέθοδοι είναι πολύ αποτελεσματικές και με την πρόοδο της τεχνολογίας και της αναισθησίας οι επιπλοκές από τις επεμβάσεις αυτές είναι ελάχιστες . Πρέπει όμως να τονισθεί ότι αφαιρώντας το τμήμα αυτό του προστάτη δεν προφυλάσσουμε τον ασθενή από την μελλοντική εμφάνιση του καρκίνου του προστάτη ακριβώς επειδή με αυτή την επέμβαση δεν αφαιρείται όλος ο προστάτης αλλά το τμήμα αυτό που πιέζει την ουρήθρα.
Τελευταία, το Holmium Laser (HoLEP) και το REZUM, είναι δυο νέες σχετικά τεχνικές οι οποίες εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση της ΚΥΠ. Η μέθοδος HoLEP δηλαδή η εκπυρήνιση του προστάη με laser υπάρχει σαν μέθοδος για πάνω από 20 χρόνια και πρόσφατα απέκτησε νέα δυναμική. Υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις για την αποτελεσματικότητά της (προοπτικές, τυχαιοποιημένες μελέτες), έχει κύρια εφαρμογή σε μεγάλους προστάτες και ανταγωνίζεται την διακυστική και την διουρηθρική προστατεκτομή σε μακροχρόνια αποτελεσματικότητα. Οι λόγοι που δεν καθιερώθηκε εξ αρχής στην καθημερινή πρακτική των ουρολόγων ως κυρίαρχη επιλογή είναι πολλοί. Χρειάζεται ακριβό εξοπλισμό, έχει δύσκολη καμπύλη εκμάθησης, χρειάζεται ομογενοποίηση του αδενώματος (morcellation) μετά την εκτομή και υπάρχει και ένα μικρό ποσοστό ασθενών με ακράτεια προσπάθειας μετά την επέμβαση που διαρκεί για αρκετές εβδομάδες.
Η μέθοδος REZUM (μέθοδος με καυτό ατμό) είναι μία νέα τεχνική, πολυδιαφημισμένη, με μεγάλη εφαρμογή στις ΗΠΑ, κυρίως επειδή είναι εύκολη στην εκτέλεση και χαμηλότερου κόστους καθότι απαιτεί νοσηλεία λίγων ωρών.
Κατά τη θεραπεία με ατμό, εισάγεται μέσω της ουρήθρας στον προστάτη μία βελόνα, που διοχετεύει για λίγα δευτερόλεπτα καυτό ατμό (φτάνει σε θερμοκρασία 100 βαθμών Κελσίου) σε έκταση περίπου 2 εκατοστών. Ο ατμός καταστρέφει τα σημεία του προστατικού ιστού που αγγίζει.
Η διαδικασία επαναλαμβάνεται σε τέσσερα έως έξι επιλεγμένα σημεία του λοβού του προστάτη, με αποτέλεσμα να συρρικνώνεται ο περιττός προστατικός ιστός και να αποσυμπιέζεται η ουρήθρα.
Μετά το πέρας της θεραπείας, τοποθετείται στον ασθενή καθετήρας για 3-4 ημέρες και σπανίως για πάνω από 10 ημέρες, διότι ο προστάτης έχει αναπτύξει οίδημα (πρήξιμο) που εντείνει τα συμπτώματά του. Οι περισσότεροι ασθενείς, όμως, επιστρέφουν στις φυσιολογικές δραστηριότητές τους εντός λίγων ημερών.
Με τη θεραπεία αυτή δεν αφαιρούμε τεμάχια ιστού από τον προστάτη, επομένως δεν μπορεί να γίνει βιοψία. Επιπλέον, δεν είναι μία ριζική θεραπεία, αλλά παροδική, διότι δεν αφαιρούμε τον προστάτη. Αυτό σημαίνει πως υπάρχει κίνδυνος υποτροπής μετά από εύλογο χρονικό διάστημα. Πόσο είναι αυτό; Εξαρτάται από κάθε ασθενή ξεχωριστά και από το αρχικό μέγεθος του προστάτη του. Η θεραπεία με ατμό γίνεται συνήθως με τοπική αναισθησία και διαρκεί περίπου 20 λεπτά, ενώ ο ασθενής μπορεί να αποχωρήσει από την κλινική μετά από μερικές ώρες.
Οι μελέτες που έχουν γίνει μέχρι τώρα είναι λίγες, η παρακολούθηση των ασθενών είναι μικρής διάρκειας και δεν υπάρχουν προοπτικές, τυχαιοποιημένες μελέτες που να συγκρίνουν την μέθοδο αυτή με την διουρηθρική προστατεκτομή που εξακολουθεί να είναι το «gold standard» σε παγκόσμιο επίπεδο.
Μέχρι σήμερα καμία προοπτική τυχαιοποιημένη μελέτη δεν απαντά στο βασικό ερώτημα που είναι ο καθορισμός του ποσοστού ανάγκης επανεπέμβασης στα 3-5 χρόνια. Οι προηγούμενες, ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές οι οποίες εμφανίσθηκαν τα τελευταία 20 χρόνια, όπως η θερμοθεραπεία (TUMT), η TUNA, το Green Light laser, είχαν παρόμοια αποτελέσματα με την τεχνική REZUM στις αρχικές μελέτες και υπήρχε ό ίδιος ενθουσιασμός. Μετά όμως από ορισμένα χρόνια, όταν όλοι συνειδητοποίησαν ότι τα ποσοστά επανεπέμβασης ήταν πολύ ψηλά, ο ενθουσιασμός εξανεμίσθηκε και οι τεχνικές αυτές περιορίσθηκαν στην χρήση τους και μερικές εξαφανίσθηκαν εντελώς.